Trái phiếu là gì? Đặc điểm và phân loại trái phiếu chi tiết

Hiện nay, vấn đề đầu tư như thế nào được coi là thông minh đang được rất nhiều người quan tâm. Trái phiếu được đánh giá là hình thức đầu tư an toàn và hiệu quả hơn rất nhiều so với những hình thức khác. Trong bài viết hôm nay, Unica sẽ giúp bạn hiểu tổng quan hơn thông tin trái phiếu là gì? Đặc điểm và các loại trái phiếu phổ biến ở doanh nghiệp Việt hiện nay. Hãy tham khảo để hiểu rõ trái phiếu trước khi đưa ra quyết định đầu tư nhé.

Trái phiếu là gì?

Căn cứ theo Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14, tại Mục 3 Điều 4 có định nghĩa khái niệm trái phiếu như sau:

Trái phiếu là một công cụ tài chính xác nhận nghĩa vụ nợ của tổ chức phát hành phải trả cho người sở hữu trái phiếu. Tức là khi mua trái phiếu, nhà đầu tư sẽ cho tổ chức phát hành vay một số vốn trong khoảng thời gian có xác định. Trái phiếu giống như một loại chứng khoán xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần nợ của tổ chức phát hành.

Trái phiếu là gì?

Hiểu một cách đơn giản, Trong quá trình hai bên cho vay tiền, nhà đầu tư tức người mua trái phiếu sẽ được nhận lãi suất hàng năm hoặc nhận lãi suất theo định kỳ cụ thể đã được thỏa thuận và ký kết trước đó từ tổ chức phát hành. Đến thời gian đáo hạn, người phát hành trái phiếu sẽ phải có trách nhiệm trả lại toàn bộ số tiền gốc ban đầu cho người mua trái phiếu.

Người phát hành trái phiếu bao gồm nhiều đối tượng khác nhau, có thể là doanh nghiệp hoặc tổ chức chính phủ như: chính phủ (công trái hay trái phiếu chính chủ), kho bạc nhà nước (trái phiếu kho bạc).

Cơ chế hoạt động của trái phiếu

Sau khi đã giúp bạn định nghĩa trái phiếu là gì, phần tiếp theo bài viết chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu về cơ chế hoạt động của loại chứng khoán này. Cụ thể cơ chế hoạt động của trái phiếu như sau:

• Ban đầu người phát hành trái phiếu (doanh nghiệp, tổ chức hoặc chính phủ) sẽ xác định số lượng và giá trị trái phiếu cần phát hành. Cùng với đó là thời gian đáo hạn, lãi suất.

• Sau khi đã xác định xong, nhà đầu tư sẽ mua trái phiếu qua một số bên như môi giới hoặc sàn giao dịch tài chính.

• Giao dịch mua bán diễn ra hoàn tất, người mua trái phiếu sẽ được nhận lãi suất hàng năm hoặc theo định kỳ mà 2 bên đã thoả thuận và quy định với nhau từ trước đó.

• Đến thời gian đáo hạn, người phát hành có trách nhiệm trả lại số tiền gốc ban đầu đã vay cho người mua trái phiếu.

Đặc điểm của trái phiếu là gì?

Trong số các kênh đầu tư hiện nay thì trái phiếu được đánh giá là kênh đầu tư an toàn và hiệu quả, đặc điểm của trái phiếu như sau:

• Đặc điểm về lợi tức: Lợi tức của trái phiếu sẽ không bị ảnh hưởng vào tình hình doanh nghiệp phát hành hoạt động. Nhà đầu tư nắm giữ trái phiếu trong kỳ hạn sẽ đảm bảo nhận về được khoản tiền lãi đều đặn theo đúng thoả thuận ban đầu với bên phát hành trái phiếu.

• Người sở hữu trái phiếu được ưu tiên thanh toán: Bên phát hành trái phiếu có trách nhiệm phải thanh toán cho nhà đầu tư đang nắm giữ trái phiếu trong bất cứ hoàn cảnh nào. Trong trường hợp bên phát hành trái phiếu bị phá sản hoặc giải thể thì các trái chủ sẽ được thanh toán nợ trước rồi sau đó tiếp đến sẽ tới các cổ đông.

• Người sở hữu trái phiếu đóng vai trò là người cho vay: Nhà đầu tư trái phiếu sẽ không phải chịu bất cứ trách nhiệm gì về việc sử dụng vốn vay của đơn vị phát hành. Họ chỉ đóng vai trò là người cho vay mà thôi.

Trái phiếu là kênh đầu tư an toàn

Các loại trái phiếu ở doanh nghiệp Việt 

Hiện nay trên thị trường đang phát hành rất nhiều các loại trái phiếu khác nhau, cụ thể trái phiếu ở doanh nghiệp Việt Nam được phân loại như sau:

Phân chia trên sàn giao dịch

Trên sàn giao dịch, trái phiếu được phân loại thành: trái phiếu niêm yết và trái phiếu không niêm yết (trái phiếu OTC).

• Trái phiếu niêm yết: Loại trái phiếu này sẽ được đăng ký hoặc lưu ký tập trung tại Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) và được giao dịch trên các sàn chứng khoán tập trung như: HOSE, HNX. Giao dịch trái phiếu niêm yết sẽ phải tuân thủ theo quy định của Sở Giao dịch chứng khoán.

• Trái phiếu không niêm yết (OTC): Loại trái phiếu này sẽ được giao dịch trên thị trường phi tập trung và nó sẽ được tiến hành dựa trên thoả thuận giữa các nhà đầu tư với nhau theo nguyên tắc “thuận mua, vừa bán”.

Phân chia theo chủ đề

Trái phiếu phân chia theo chủ đề tức là phân chia theo đơn vị phát hành:

• Trái phiếu chính phủ: Loại trái phiếu này sẽ do chính phủ phát hành, mục đích để huy động tiền nhàn rỗi của các nhà đầu tư. Trái phiếu chính phủ được đánh giá là đơn vị phát hành uy tín nhất trên thị trường. Vì vậy nó rất ít khi tiềm ẩn rủi ro.

• Trái phiếu doanh nghiệp: Là loại trái phiếu do các doanh nghiệp, bao gồm cả doanh nghiệp tư nhân và nhà nước phát hành với mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh như: tăng vốn điều lệ, thực hiện dự án,...

• Trái phiếu của ngân hàng và các tổ chức tài chính: Loại trái phiếu này sẽ do ngân hàng và các tổ chức tài chính ban hành. Mục đích để phục vụ các hoạt động kinh doanh như: thực hiện dự án, tăng vốn điều lệ,...

Phân loại trái phiếu theo chủ đề

Phân chia theo lợi tức trái phiếu

Trái phiếu phân chia theo lợi tức bao gồm:

• Trái phiếu có lãi suất biến đổi: Hay còn được gọi là trái phiếu với lãi suất thả nổi. Đối với loại trái phiếu này, lợi tức sẽ thay đổi theo từng thời kỳ. Khoản lợi tức này sẽ được tính theo mức lãi suất biến đổi dựa vào lãi suất tham chiếu.

• Trái phiếu có lãi suất cố định: Đây là loại trái phiếu mà lợi tức sẽ được xác định theo tỷ lệ phần trăm và được cố định theo mệnh giá trái phiếu.

• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Loại trái phiếu này sẽ khác hoàn toàn với những loại trái phiếu khác. Đối với loại trái phiếu này, thì tổ chức phát hành sẽ không phải trả lãi cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhà đầu tư sẽ được mua với mức giá thấp hơn mệnh giá và được giữ, sau đó đến lúc đáo hạn sẽ được hoàn trả bằng mệnh giá.

Phân chia theo tính chất trái phiếu

Trái phiếu phân chia theo tính chất bao gồm những loại sau:

• Trái phiếu chuyển đổi: Loại trái phiếu này sẽ do các công ty cổ phần phát hành, cho phép trái chủ được quyền chuyển đổi sang cổ phiếu của công ty họ.

• Trái phiếu kèm chứng quyền: Loại trái phiếu này sẽ đi kèm với quyền được mua một số lượng trái phiếu nhất định của tổ chức phát hành theo điều kiện, điều khoản đã được ban hành.

• Trái phiếu không chuyển đổi, không kèm chứng quyền: Loại trái phiếu này sẽ không đi kèm với quyền chuyển đổi thành cổ phần của doanh nghiệp phát hành. Đồng thời cũng không đi kèm quyền được mua cổ phiếu của doanh nghiệp phát hành.

Phân loại theo chính chất trái phiếu

Phân chia theo phương thức đảm bảo

Đối với loại trái phiếu này thì sẽ được phân loại sau:

• Trái phiếu không có tài sản đảm bảo: Đây là loại trái phiếu không có bất cứ một sự đảm bảo nào từ tổ chức phát hành hoặc bên thứ ba. Trái phiếu này không được đảm bảo thanh toán toàn bộ hoặc một phần gốc, lãi, đồng thời cũng không được bảo lãnh thanh toán của tổ chức tài chính tín dụng.

• Trái phiếu có tài sản đảm bảo: Trái ngược với trái phiếu không có tài sản đảm bảo thì trái phiếu này sẽ được đảm bảo thanh toán toàn bộ hoặc một phần lãi, gốc khi đến hạn bằng tài sản thay thế. Đồng thời, cũng được bảo lãnh thanh toán theo quy định của pháp luật.

Ưu điểm nổi bật của trái phiếu

Ưu điểm trái phiếu là gì cũng là vấn đề đang được rất nhiều người quan tâm. Dưới đây là một số ưu điểm nổi bật bạn nhất định phải biết.

• Trái phiếu có thể linh hoạt chuyển nhượng thông qua các sàn giao dịch hoặc cũng có thể bán lại cho các tổ chức phát hành và các trái chủ mới mà không cần phải giữ đến thời hạn đáo hạn.

• Lãi trái phiếu sẽ được trả đều đặn theo kỳ, thêm nữa tiền lãi còn không bị ảnh hưởng và phụ thuộc vào tình hình hoạt động kinh doanh của công ty. Tức là trong trường hợp có làm ăn thua lỗ, tổ chức phát hành trái phiếu vẫn phải có trách nhiệm thanh toán đầy đủ tiền lãi cũng như tiền lãi đúng hạn cho các trái chủ.

• Trong trường hợp tổ chức phát hành trái phiếu ngừng hoạt động và thanh lý tài sản thì các trái chủ sẽ luôn được ưu tiên nhận lại vốn trước các cổ đông sở hữu cổ phiếu.

Sự khác biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu

Trái phiếu và cổ phiếu là hai loại hình chứng khoán hoàn toàn khác nhau, bạn hãy tham khảo bảng dưới đây để phân biệt rõ hơn về 2 loại hình chứng khoán này nhé.

Phân biệt giữa trái phiếu và cổ phiếu

Nên đầu tư trái phiếu hay cổ phiếu

Trái phiếu và cổ phiếu có tính chất đầu tư cũng như rủi ro khác nhau. Vì vậy, việc đầu tư trái phiếu hay cổ phiếu là tuỳ mỗi người. Để dễ dàng đưa ra lựa chọn nên đầu tư loại hình chứng khoán nào, bạn hãy cân nhắc một vài yếu tố sau:

• Mục tiêu đầu tư: Nếu mục tiêu ngay từ đầu của bạn là muốn bảo toàn vốn và muốn có lợi nhuận ổn định thì bạn nên đầu tư trái phiếu. Ngược lại, nếu bạn dám đương đầu với rủi ro và muốn tăng trưởng vốn nhanh chóng thì bạn nên đầu tư cổ phiếu.

• Rủi ro cá nhân: Nếu bạn dám chấp nhận rủi ro và bình tĩnh trước những biến động thì đầu tư cổ phiếu sẽ phù hợp. Trong trường hợp bạn ưu tiên bảo toàn vốn, không dám chịu đựng biến động thì tốt nhất nên chọn đầu tư trái phiếu cho an toàn. So với cổ phiếu thì trái phiếu sẽ mang lại mức lãi suất ổn định cùng với mức rủi ro thấp hơn.

• Thời gian đầu tư: Cổ phiếu có thời gian đầu tư nhanh hơn so với trái phiếu. Trái phiếu thích hợp với những nhà đầu tư có kế hoạch dài hạn từ 2 - 10 năm. 

Câu hỏi liên quan

Câu 1: Khác biệt giữa trái phiếu và tiết kiệm?

Cả trái phiếu và tiết kiệm đều mang lại cho người đầu tư một khoản tiền lãi cố định dựa trên khoản tiền gốc mà mình bỏ ra. Tuy nhiên, trái phiếu và tiết kiệm vẫn có những điểm khác biệt. Cụ thể như sau:

• Lãi suất của tiết kiệm không bằng trái phiếu.

• Trái phiếu được phát hành sẽ đi theo tài sản đảm bảo. Trong trường hợp tổ chức phát hành không còn khả năng chi trả tiền lãi và gốc thì sẽ lấy tài sản đảm bảo này để thanh lý hợp đồng và tiền từ thanh lý hợp đồng sẽ được hoàn trả vào tiền gốc cho trái chủ.

Câu 2: Tại sao doanh nghiệp lại phát hành trái phiếu mà không vay ngân hàng”

Đối với vay ngân hàng, kênh huy động vốn duy nhất của doanh nghiệp sẽ chỉ là ngân hàng thương mại. Tuy nhiên đối với phát hành trái phiếu thì kênh huy động vốn của doanh nghiệp sẽ rộng hơn, nó bao gồm: các cá nhân, quỹ đầu tư, công ty chứng khoán hoặc tổ chức tài chính.

Ngoài việc, việc doanh nghiệp phát hành trái phiếu mà không vay ngân hàng cũng giúp tăng độ nhận diện của doanh nghiệp trên các thị trường tài chính.

Câu 3: Quy định cụ thể về phát hành trái phiếu tại Việt Nam?

Trái phiếu phát hành tại Việt Nam sẽ có quy định riêng đó là: Theo Nghị định 163/2018/NĐ-CP và thông tư 162/2015/TT-BTC quy định rõ về việc phát hành đối với trái phiếu riêng lẻ (dưới 100 nhà đầu tư không kể nhà đầu tư chuyên nghiệp) và phát hành ra công chúng.

Câu 4: Một số thuật ngữ liên quan đến trái phiếu là gì?

Dưới đây là một số thuật ngữ liên quan đến trái phiếu bạn nhất định phải biết

• Trái chủ: Tức là cá nhân hoặc tổ chức đang sở hữu trái phiếu. Hiểu đơn giản trái chủ chính là người cho tổ chức phát hành trái phiếu vay tiền. Trái chủ mua trái phiếu sẽ nhận được lãi suất và giá trị gốc của trái phiếu khi đến thời gian đáo hạn.

• Mệnh giá trái phiếu: Tức là giá trị ghi trên trái phiếu khi mà tổ chức trái phiếu phát hành. Nó thể hiện số vốn gốc mà nhà đầu tư đã cho vay. Chức năng của mệnh giá trái phiếu là dùng làm văn cứ để tính lãi suất và giá trị thanh toán khi đáo hạn.

• Giá phát hành: Tức là giá bán trái phiếu khi tổ chức phát hành ra thị trường. Tuỳ vào điều kiện thị trường và sức hấp dẫn của trái phiếu mà mức giá này có thể cao hơn hoặc thấp hơn mệnh giá trái phiếu.

• Giá trái phiếu: Tức là giá mà hai bên tổ chức phát hành và đầu tư thực hiện giao dịch với nhau trên thị trường tính trong một thời gian cụ thể. Giá trái phiếu không cố định mà sẽ có sự biến động dựa vào nhiều yếu tố như: lãi suất thị trường, tình hình tài chính của tổ chức phát hành, kỳ vọng của nhà đầu tư,...

• Kỳ hạn trái phiếu: Khoảng thời gian tính từ khi mua đến khi đáo hạn. Kỳ hạn trái phiếu lâu, thường từ năm đến vài năm.

• Lãi suất trái phiếu: Là khoản tiền mà bên tổ chức phát hành trái phiếu sẽ phải cam kết trả cho trái chủ. Lãi suất trái phiếu có thể cố định hoặc thả nổi, tuy nhiên vẫn phải được thanh toán đúng kỳ hạn quy định trong hợp đồng.

Kết luận

Trên đây là tổng hợp toàn bộ thông tin liên quan tới trái phiếu là gì mà chúng tôi đã tổng hợp được. Với những thông tin này, chắc chắn bạn đã có cái nhìn tổng quát và khách quan hơn về loại hình đầu tư này, hiểu được tại vì sao mà nó lại trở nên hot như vậy. Để có trải nghiệm đầu tư tốt và mang lại hiệu quả cao như mong muốn, bạn hãy tham khảo kỹ bài viết để đưa ra quyết định đầu tư phù hợp với tình hình tài chính và mục tiêu cá nhân của mình nhé.