Phân biệt sự giống và khác nhau giữa thông dịch và biên dịch

Thông dịch và biên dịch thường gây nhầm lẫn với nhiều người, đặc biệt là những ai đang tìm hiểu về ngành nghề liên quan đến ngôn ngữ. Thông dịch là quá trình chuyển đổi ngôn ngữ nói theo thời gian thực, trong khi biên dịch tập trung vào chuyển ngữ tài liệu viết với độ chính xác cao. Qua bài viết này, Unica sẽ cùng bạn phân biệt rõ ràng hai khái niệm này dựa trên hình thức triển khai, tốc độ công việc, và các yêu cầu chuyên môn đặc thù.

Sự giống nhau của thông dịch và biên dịch

Trước khi phân tích sự khác biệt giữa thông dịch và biên dịch, cần làm rõ những điểm chung giữa hai lĩnh vực này. Dù phương thức thực hiện có sự khác biệt, cả hai đều hướng đến mục đích truyền tải nội dung từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích một cách chính xác và trọn vẹn.

Cả biên dịch và thông dịch đều tập trung vào việc chuyển đổi ngôn ngữ, đảm bảo thông điệp ban đầu được truyền đạt đầy đủ, không sai lệch ý nghĩa hay nội dung gốc. Độ chính xác trong từng câu từ, cách diễn đạt là yếu tố cốt lõi để duy trì tính trung thực của nội dung khi dịch thuật.

Ngoài ra, cả hai lĩnh vực đều đòi hỏi người thực hiện phải có trình độ chuyên môn cao, thông thạo ngôn ngữ dịch và nắm vững ngữ pháp, từ vựng. Không chỉ vậy, biên dịch viên và thông dịch viên còn cần có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực liên quan để đảm bảo nội dung được diễn giải một cách chính xác, phù hợp với bối cảnh chuyên ngành.

Sự giống nhau giữa biên dịch và thông dịch là đều đòi hỏi chuyên môn cao, nắm vững từ vựng và ngữ pháp

Sự khác nhau giữa thông dịch và biên dịch

Khái niệm

• Biên dịch: Biên dịch là quá trình chuyển đổi nội dung của các loại tài liệu, văn bản từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích và ngược lại. Người thực hiện công việc này được gọi là biên dịch viên hoặc dịch giả. Trong biên dịch, độ chính xác về nội dung, ngữ pháp, chính tả và văn phong cần được đảm bảo tuyệt đối để phản ánh trung thực ý nghĩa bản gốc.
• Thông dịch: Thông dịch, hay còn gọi là dịch nói, là quá trình diễn đạt lại lời nói, đoạn hội thoại từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích theo thời gian thực. Thông dịch viên đóng vai trò cầu nối giúp các bên giao tiếp với nhau mà không làm sai lệch ý nghĩa ban đầu của thông điệp.

Khái niệm thông dịch và biên dịch

Hình thức triển khai công việc

• Biên dịch: Thực hiện dưới dạng văn bản, chuyển đổi nội dung từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích trên các tài liệu, hồ sơ hoặc sách báo. Công việc chủ yếu tập trung vào chữ viết.
• Thông dịch: Là hoạt động chuyển đổi ngôn ngữ bằng lời nói. Thông dịch viên truyền tải trực tiếp khi người phát biểu đang trình bày, thường gọi là “dịch đuổi” vì phải dịch ngay lập tức theo nhịp độ phát biểu.

Tốc độ triển khai công việc

• Biên dịch: Có nhiều thời gian hơn để hoàn thành bản dịch, thường không bị áp lực về thời gian, giúp biên dịch viên có thể chỉnh sửa và đảm bảo chất lượng bản dịch tốt nhất.
• Thông dịch: Đòi hỏi tốc độ xử lý ngôn ngữ cực nhanh, gần như đồng thời với lời phát biểu. Điều này yêu cầu kỹ năng chuyển ngữ thuần thục và phản xạ ngôn ngữ cao.

Thông dịch đòi hỏi tốc độ xử lý ngôn ngữ cực nhanh trong khi biên dịch có nhiều thời gian hơn

Vận dụng công cụ hỗ trợ chuyển ngữ

• Biên dịch: Do có thời gian xử lý nội dung nên biên dịch viên có thể tận dụng từ điển, phần mềm dịch thuật hoặc công cụ hỗ trợ khác để nâng cao độ chính xác.
• Thông dịch: Không thể sử dụng công cụ hỗ trợ vì cần phản hồi trực tiếp theo lời nói. Khả năng dịch thuật dựa hoàn toàn vào kiến thức và kỹ năng của cá nhân.

Mức độ chuẩn xác cần đáp ứng

• Biên dịch: Yêu cầu độ chính xác rất cao về cả ngữ nghĩa, ngữ pháp và thuật ngữ chuyên ngành, đặc biệt với các tài liệu pháp lý, kỹ thuật hay tài liệu học thuật.
• Thông dịch: Do áp lực thời gian, độ chính xác tập trung vào nội dung cốt lõi hơn là hình thức diễn đạt chi tiết.

Mức độ hoàn hảo trong văn phong

• Biên dịch: Văn bản cần đảm bảo trau chuốt, mạch lạc, ngữ pháp chính xác, có thể được lưu trữ lâu dài nên yêu cầu hoàn thiện cao.
• Thông dịch: Độ trôi chảy trong diễn đạt là yếu tố quan trọng hơn ngữ pháp. Việc diễn đạt mạch lạc và dễ hiểu được ưu tiên hơn.

Đối với biên dịch thì cần đảm bảo văn bản được trau chuốt, trong khi thông dịch lại ưu tiên việc diễn đạt mạch lạc, dễ hiểu

Mức độ đa chiều trong chuyển ngữ

• Biên dịch: Thông thường chỉ dịch một chiều trong từng dự án cụ thể. Ví dụ, một biên dịch viên có thể chỉ chuyên dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt trong một dự án nhất định.
• Thông dịch: Yêu cầu dịch qua lại giữa hai ngôn ngữ trong cùng một sự kiện như hội nghị, diễn đàn.

Triển khai công việc độc lập hay theo nhóm

• Biên dịch: Có thể triển khai theo nhóm, mỗi thành viên phụ trách một phần nội dung để đảm bảo chất lượng và độ chính xác cho các dự án dịch thuật lớn.
• Thông dịch: Thường làm việc độc lập, do đặc thù công việc cần tốc độ và phản xạ nhanh, khó có thời gian trao đổi hoặc phối hợp với người khác.

Thông dịch thường làm việc độc lập còn biên dịch có thể thực hiện triển khai theo nhóm

Nên làm biên dịch hay phiên dịch?

Việc quyết định theo đuổi biên dịch hay phiên dịch phụ thuộc vào nhiều yếu tố cá nhân và mục tiêu nghề nghiệp. Để có câu trả lời phù hợp, bạn nên xem xét các yếu tố sau:

Đối với tích cách của mỗi cá nhân:

• Thông dịch: Thích hợp với những người hướng ngoại, yêu thích sự năng động, gặp gỡ và làm việc trực tiếp với con người. Nghề thông dịch thường xuyên yêu cầu di chuyển và tham gia các sự kiện, hội thảo, giao tiếp trực tiếp.

• Biên dịch: Phù hợp hơn với những ai có tính cách hướng nội, thích làm việc độc lập và tập trung vào chi tiết. Công việc chủ yếu diễn ra trong không gian yên tĩnh, ít phải tiếp xúc trực tiếp với người khác.

Đối với mục tiêu phát triển kỹ năng:

• Thông dịch: Thích hợp cho những người muốn rèn luyện kỹ năng giao tiếp, phản xạ ngôn ngữ nhanh và khả năng diễn đạt lưu loát trong các tình huống đối thoại trực tiếp.

• Biên dịch: Phù hợp với những ai muốn phát triển kỹ năng ngữ pháp, mở rộng vốn từ vựng và khả năng viết chuyên sâu. Công việc này đòi hỏi sự trau chuốt về câu chữ và độ chính xác ngôn ngữ cao.

Nên làm thông dịch hay biên dịch?

Tìm việc biên dịch, thông dịch có dễ không?

Nhìn chung, với sự phát triển và hội nhập hiện nay, việc tìm kiếm một công việc biên dịch, thông dịch không còn quá khó khăn. Người lao động của thể tham gia làm biên dịch, thông dịch cho các chương trình quốc tế, các doanh nghiệp, hội thoại,... hoặc bất kỳ công việc có nghiệp vụ liên quan đến ngoại ngữ.

Dựa trên những phân tích về sự khác biệt giữa ba vị trí công việc chuyển ngữ, có thể thấy rằng để theo đuổi nghề nghiệp trong lĩnh vực này, ứng viên cần đáp ứng một số yêu cầu nền tảng quan trọng. Cụ thể, để trở thành một chuyên gia biên dịch, phiên dịch hay thông dịch, bạn nên:

• Trau dồi kỹ năng ngôn ngữ toàn diện: Nâng cao khả năng chuyển ngữ linh hoạt, đặc biệt chú trọng vào ngữ pháp, từ vựng và ngữ cảnh sử dụng.

• Hiểu biết sâu rộng về văn hóa – xã hội: Cập nhật kiến thức về văn hóa, lịch sử, phong tục của quốc gia sử dụng ngôn ngữ đang học.

• Thực hành thực tế: Tìm kiếm cơ hội tham gia các dự án dịch thuật thực tế hoặc tình nguyện để rèn luyện kỹ năng.

• Nắm bắt tâm lý giao tiếp: Hiểu rõ ý đồ truyền tải của người nói và người nghe, đặc biệt trong phiên dịch và thông dịch.

• Rèn luyện khả năng chịu áp lực: Đặc biệt đối với vị trí thông dịch, khả năng giữ bình tĩnh và tập trung cao là rất quan trọng.

Bên cạnh những tiêu chí chung, mỗi vị trí công việc đều có những yêu cầu và thách thức riêng:

• Biên dịch viên: Vị trí này có yêu cầu tuyển dụng vừa sức, phù hợp với những bạn sinh viên mới tốt nghiệp hoặc những ai có tính cách cẩn thận, tỉ mỉ. Công việc chủ yếu liên quan đến dịch văn bản và tài liệu, giúp người mới dễ dàng rèn luyện và phát triển kỹ năng ngôn ngữ.

• Thông dịch viên: Đây là vị trí yêu cầu trình độ cao nhất, thường được đảm nhiệm bởi các chuyên gia ngôn ngữ hoặc giảng viên ngoại ngữ giàu kinh nghiệm. Thông dịch viên cần giỏi cả hai ngôn ngữ, xử lý nội dung song song với người nói trong thời gian thực, nên áp lực và mức độ khó là rất lớn.

Tổng kết

Thông dịch và biên dịch đều là những công việc đòi hỏi trình độ ngôn ngữ cao và kỹ năng chuyên môn đặc thù. Việc hiểu rõ khái niệm thông dịch và biên dịch không chỉ giúp bạn phân biệt được sự khác nhau giữa hai hình thức này mà còn hỗ trợ bạn lựa chọn công việc phù hợp với khả năng và định hướng nghề nghiệp. Hãy tiếp tục rèn luyện và học hỏi để thành công trong lĩnh vực chuyển ngữ chuyên nghiệp.