Bánh Xe Cảm Xúc Là Gì? Lý Thuyết Và Ứng Dụng Thực Tế

Bánh xe cảm xúc là nền tảng lý thuyết về cảm xúc không còn qua xa lạ. Tuy nhiên để hiểu tường tận về nó thì không phải ai cũng biết. Để có thể phát triển EQ một cách tốt nhất. Bạn hãy cùng Unica tìm hiểu thêm nền tảng lý thuyết có trong khóa học quản trị cảm xúc được chia sẻ ở bài viết dưới đây. 

1. Bánh xe cảm xúc là gì?

Bánh xe cảm xúc là một công cụ đồ họa biểu thị các cảm xúc khác nhau và cách chúng có thể phát sinh từ nhau. Nó thường được sử dụng trong các chương trình đào tạo kỹ năng mềm, quản lý cảm xúc và quản lý stress.

Bánh xe cảm xúc thường có hình dạng như bánh xe và được chia thành các phần tương ứng với các cảm xúc khác nhau như vui vẻ, bực bội, sợ hãi, buồn bã, bất mãn, tự tin, bất an, lo lắng và tình yêu. Khi sử dụng, người dùng có thể xoay bánh xe để chọn cảm xúc hiện tại của họ, sau đó tìm ra những cảm xúc khác và cách chúng có thể phát sinh từ cảm xúc hiện tại đó.

Bánh xe cảm xúc là một công cụ hữu ích trong việc giúp người dùng nhận ra và hiểu cảm xúc của mình và của người khác. Nó cũng giúp tăng cường khả năng kiểm soát cảm xúc và xây dựng kỹ năng giao tiếp hiệu quả.

2. Nguồn gốc ra đời của bánh xe cảm xúc

Năm 1980, tiến sĩ tâm lý học người Mỹ Robert Plutchik đã xây dựng và phát triển lý thuyết mang tên bánh xe cảm xúc. Sự ra đời của lý thuyết này đã tạo nên một công cụ trực quan giúp ích cho quá trình hình thành thuyết tiến hóa tâm lý của loài người. 

Trong bánh xe cảm xúc của Plutchik đã phân các hình thái cảm xúc thành các cặp đối cực như: 

- Niềm vui, hay cách quên đi chuyện buồn

- Tin tưởng - chán ghét 

- Sợ hãi - tức giận

- Bình thản - ngạc nhiên 

Trong nhóm các hình thái cảm xúc đối lập sẽ có sự khác nhau về cường độ nhưng chủ yếu theo hướng mãnh liệt. Ông cũng đã chỉ ra có 34.000 cảm xúc khác nhau, tuy nhiên khó để có thể hiểu được toàn bộ 34.000 cảm xúc này. Nên ông đã phân loại cảm xúc và tóm gọn trong 8 loại cảm xúc cơ bản. 

Bánh xe cảm xúc được phát triển bởi tiến sĩ người Mỹ Robert Plutchik

3. 10 nền tảng lý thuyết của bánh xe cảm xúc 

Bánh xe cảm xúc plutchik được hình thành và phát triển dựa trên 10 nền tảng lý thuyết vô cùng quan trọng như sau: 

- Nghiên cứu về lịch sự tiến hóa của cảm xúc. 

- Nghiên cứu về con người và động vật. 

- Vấn đề sống còn. 

- Sự khuôn mẫu.

- Các cảm xúc cơ bản. 

- Xây dựng giả thuyết cho cảm xúc. 

- Sự kết hợp cảm xúc và cảm giác với nhau. 

- Sự đối nghịch 

- Sự liên quan/điểm chung giữa các cảm xúc. 

- Cường độ cảm xúc. 

4. Cấu tạo của bánh xe cảm xúc Plutchik

Nhiều người thường thắc mắc không biết cấu tạo của bánh xe cảm xúc như thế nào. Thực tế, nền tảng lý thuyết về cảm xúc này được hình thành với 3 cấu trúc cơ bản như sau: 

- Màu sắc: 8 loại cảm xúc cơ bản trong bánh xe được sắp xếp thành một tập hợp cụ thể với từng màu sắc khác nhau. Theo đó, cảm xúc chính sẽ nằm ở vòng tròn thứ hai, còn cảm xúc không có màu thể hiện sự kết hợp giữa hai cảm xúc chính. Ví dụ: màu Joy kết hợp với màu Just sẽ tạo thành màu Love. 

- Cấu tạo cảm xúc: Nếu càng về gần trung tâm vòng tròn thì màu sắc cảm xúc sẽ đậm hơn, chứng tỏ mức độ càng mạnh hơn. Còn khi di chuyển ra phía bên ngoài vòng tròn thì màu sẽ nhạt hơn, chứng tỏ cường độ cảm xúc bị giảm xuống. 

- Mối quan hệ giữa các cảm xúc: Cụ thể, những cảm xúc trái cực thường được sắp xếp đối diện với nhau. Các cảm xúc chính cũng được trộn lẫn thông qua các khoảng trống. Đây chính là điều kiện để hình thành nên những cảm xúc như: tình yêu, sự lạc quan, năng nổ, hối hận, từ chối, phục tùng, khinh miệt… 

Vòng tròn cảm xúc được cấu tạo dựa trên 3 nền tảng cơ bản 

5. Tác dụng của bánh xe cảm xúc 

Bánh xe cảm xúc mang đến nhiều tác dụng thiết thực cho người dùng, cụ thể như sau: 

- Biến những khái niệm phức tạp về cảm xúc trở nên đơn giản và dễ hiểu hơn. Thông thường, khi nghĩ về cảm xúc người ta sẽ nghĩ ngay đến sự phức tạp nhưng với bánh xe cảm xúc nó sẽ trở nên cụ thể và rạch ròi hơn. Người dùng sẽ dễ dàng hiểu rõ quá trình cảm xúc theo cấp độ tiềm thức và diễn giải mọi thứ trở nên đơn giản hơn. 

- Người dùng có thể dễ dàng nắm bắt và hình dung được cảm xúc của chính mình. Biết cách kết hợp cảm xúc nào với nhau để tạo nên tính tích cực trong não bộ. 

- Định hướng cảm xúc theo điều mà chính bản thân người dùng đang thực sự muốn cảm nhận. Đồng thời, khám phá thêm những cảm xúc mới trong chính con người mình. 

- Thông qua cảm xúc, người dùng có thể điều chỉnh được hành vi của chính mình như: rút lui, trốn tránh, phá hủy, sự nuôi dưỡng, từ chối, tiếp cận, hòa nhập, thăm dò, định hướng, kích hoạt, tạo sự bất ngờ…

6. Ý nghĩa của bánh xe cảm xúc

Hỗ trợ việc nhận ra và định hướng cảm xúc

"Bánh xe cảm xúc" (mood wheel) là một công cụ được sử dụng trong tâm lý học để hỗ trợ việc nhận ra và định hướng cảm xúc. Nó được tạo ra để giúp người dùng phân loại và định hướng các cảm xúc một cách chính xác và đầy đủ.

Bánh xe cảm xúc thường bao gồm một đĩa vòng được chia thành nhiều phần, mỗi phần đại diện cho một loại cảm xúc khác nhau, ví dụ như hạnh phúc, buồn bã, tức giận, sợ hãi, thất vọng, lo lắng, v.v. Các phần này được phân loại theo màu sắc và độ phân chia, cho phép người sử dụng chọn và xác định cảm xúc của mình một cách chính xác.

Sử dụng bánh xe cảm xúc có thể giúp cho người sử dụng cải thiện khả năng nhận ra và định hướng cảm xúc của mình, đồng thời cũng hỗ trợ trong việc quản lý và điều chỉnh cảm xúc để có thể ứng phó tốt hơn với các tình huống khó khăn trong cuộc sống.

Tăng cường khả năng quản lý và kiểm soát cảm xúc

Bánh xe cảm xúc có thể giúp tăng cường khả năng quản lý và kiểm soát cảm xúc. Bằng cách nhận ra và định hướng cảm xúc của mình, người sử dụng có thể hiểu rõ hơn về những gì đang xảy ra với họ, giúp họ có thể quản lý và kiểm soát cảm xúc một cách hiệu quả hơn.

Nếu người sử dụng có thể xác định được cảm xúc của mình và hiểu rõ nguyên nhân gây ra cảm xúc đó, họ có thể sử dụng các kỹ thuật quản lý cảm xúc như điều chỉnh suy nghĩ, thay đổi hành vi hoặc sử dụng các kỹ năng giải tỏa cảm xúc để giúp mình vượt qua tình huống khó khăn một cách hiệu quả.

Bánh xe cảm xúc cũng có thể được sử dụng trong các buổi tư vấn, hỗ trợ tâm lý, hoặc trong các chương trình giáo dục để giúp người sử dụng hiểu rõ hơn về các cảm xúc của họ và cách quản lý chúng một cách hiệu quả.

Cải thiện mối quan hệ và giao tiếp

Bánh xe cảm xúc có thể giúp cải thiện mối quan hệ và giao tiếp. Khi người sử dụng có khả năng nhận ra và định hướng cảm xúc của mình, họ có thể thể hiện một cách chính xác và tự tin hơn về những gì đang xảy ra trong tâm trí và trong cơ thể của mình.

Bằng cách hiểu rõ hơn về các cảm xúc của mình, người sử dụng có thể truyền tải thông điệp một cách hiệu quả hơn trong các tình huống giao tiếp, đặc biệt là trong các tình huống có tính cảm động cao. Họ có thể sử dụng bánh xe cảm xúc để giải thích và diễn tả những cảm xúc một cách chính xác và rõ ràng hơn, giúp cho việc giao tiếp và truyền tải thông điệp trở nên dễ dàng hơn.

Ngoài ra, khi người sử dụng sử dụng bánh xe cảm xúc để nhận ra và định hướng cảm xúc của người khác, họ có thể tạo ra một môi trường giao tiếp thuận lợi hơn, đặc biệt là trong các tình huống tương tác xã hội. Họ có thể dễ dàng đồng cảm và hiểu rõ những cảm xúc của người khác, từ đó tạo ra một mối quan hệ tốt hơn và xây dựng được sự tin tưởng và sự hiểu biết lẫn nhau.

7. Cách áp dụng bánh xe cảm xúc

Thực hiện việc quan sát và ghi nhận cảm xúc

Bánh xe cảm xúc thực hiện việc quan sát và ghi nhận cảm xúc. Đó là một công cụ được thiết kế để giúp người sử dụng nhận biết và định hướng các cảm xúc của mình, từ đó có thể quản lý và kiểm soát chúng một cách hiệu quả hơn.

Bánh xe cảm xúc thường được chia thành một số phần khác nhau đại diện cho các cảm xúc khác nhau, ví dụ như vui, buồn, tức giận, lo lắng, sợ hãi, và khó chịu. Người sử dụng sẽ chọn phần tương ứng với cảm xúc mà họ đang trải qua và sử dụng nó để diễn tả và định hướng cảm xúc của mình.

Tuy nhiên, để quan sát và ghi nhận cảm xúc, người sử dụng cần phải dành thời gian để tập trung vào cảm xúc của mình, quan sát cơ thể và biểu hiện của mình, và ghi lại các cảm xúc đó trong nhật ký hoặc bất kỳ phương tiện nào khác mà họ chọn. Việc này có thể giúp người sử dụng có được một cái nhìn toàn diện hơn về cảm xúc của mình và giúp họ quản lý chúng một cách hiệu quả hơn.

Xác định cảm xúc và đưa vào vị trí tương ứng trên bánh xe

Bánh xe cảm xúc được sử dụng để xác định cảm xúc và đưa nó vào vị trí tương ứng trên bánh xe. Bánh xe cảm xúc thường được chia thành nhiều phần khác nhau, mỗi phần đại diện cho một cảm xúc cụ thể. Những cảm xúc này thường được chia thành các phân loại chính, ví dụ như vui, buồn, sợ hãi, lo lắng, tức giận, và khó chịu.

Khi người sử dụng cảm thấy có một cảm xúc cụ thể, họ sẽ xác định nó và đưa nó vào vị trí tương ứng trên bánh xe cảm xúc. Điều này giúp họ có thể định hướng và quản lý cảm xúc của mình một cách hiệu quả hơn, từ đó giúp họ cải thiện khả năng quản lý cảm xúc và hỗ trợ việc điều tiết các cảm xúc khó chịu hoặc tiêu cực.

Ngoài việc giúp người sử dụng nhận biết và định hướng cảm xúc của mình, bánh xe cảm xúc cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ việc giao tiếp và truyền tải thông điệp một cách rõ ràng hơn trong các tình huống tương tác xã hội.

Phân tích và đánh giá cảm xúc, từ đó đưa ra hành động phù hợp

Bánh xe cảm xúc không thể tự động phân tích và đánh giá cảm xúc của người sử dụng. Đây chỉ là một công cụ hỗ trợ để giúp người sử dụng nhận biết và định hướng cảm xúc của mình, từ đó có thể quản lý và kiểm soát chúng một cách hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, sau khi người sử dụng xác định được cảm xúc của mình trên bánh xe cảm xúc, họ có thể sử dụng những kiến thức và kỹ năng của mình để đánh giá và phân tích cảm xúc đó, từ đó đưa ra hành động phù hợp.

Ví dụ, nếu người sử dụng cảm thấy tức giận, họ có thể sử dụng những kỹ năng quản lý cảm xúc để đánh giá và phân tích nguyên nhân của cảm xúc này, từ đó đưa ra hành động phù hợp như là tìm cách giải quyết vấn đề một cách khôn ngoan hoặc tìm cách thoát khỏi tình huống xảy ra để tránh gây ra hậu quả không mong muốn.

Do đó, bánh xe cảm xúc chỉ là một công cụ hỗ trợ, còn quản lý và kiểm soát cảm xúc một cách hiệu quả cần phải được thực hiện thông qua sự hiểu biết và sử dụng những kỹ năng quản lý cảm xúc thích hợp.

8. Lợi ích của việc sử dụng bánh xe cảm xúc

Tăng cường sự tự nhận thức và hiểu biết về bản thân

Bánh xe cảm xúc có thể giúp tăng cường sự tự nhận thức và hiểu biết về bản thân. Việc sử dụng bánh xe cảm xúc giúp người sử dụng nhận ra và định hướng cảm xúc của mình một cách rõ ràng và chính xác hơn.

Khi người sử dụng nhận biết được cảm xúc của mình, họ có thể bắt đầu tìm hiểu và tìm cách xử lý các cảm xúc đó một cách hiệu quả hơn. Họ cũng có thể bắt đầu tự nhận thức về những trạng thái tâm trạng của mình và cách mà những trạng thái tâm trạng này ảnh hưởng đến suy nghĩ và hành động của mình.

Đồng thời, bánh xe cảm xúc cũng giúp người sử dụng nhận ra rằng cảm xúc của họ là một phần tự nhiên và bình thường của cuộc sống, và rằng họ có thể tìm cách quản lý và kiểm soát chúng một cách hiệu quả.

Tóm lại, bánh xe cảm xúc có thể giúp tăng cường sự tự nhận thức và hiểu biết về bản thân, và đó là một bước quan trọng để phát triển sự chủ động và kiểm soát cảm xúc của mình.

Cải thiện khả năng tương tác và giao tiếp với người khác

Bánh xe cảm xúc có thể giúp cải thiện khả năng tương tác và giao tiếp với người khác. Việc sử dụng bánh xe cảm xúc giúp người sử dụng hiểu rõ hơn về các cảm xúc của mình và cách chúng có thể ảnh hưởng đến giao tiếp với người khác.

Khi người sử dụng hiểu rõ hơn về cảm xúc của mình, họ có thể truyền đạt thông điệp và cảm xúc của mình một cách rõ ràng và chính xác hơn, giúp cho người đối diện dễ dàng hiểu được ý định và nội tâm của họ.

Đồng thời, việc sử dụng bánh xe cảm xúc cũng giúp người sử dụng hiểu được cảm xúc của người khác, từ đó có thể đưa ra các phản ứng và hành động phù hợp trong tương tác và giao tiếp với người khác.

Tóm lại, bánh xe cảm xúc có thể giúp cải thiện khả năng tương tác và giao tiếp với người khác bằng cách giúp người sử dụng hiểu rõ hơn về cảm xúc của mình và người khác, từ đó đưa ra các hành động và phản ứng phù hợp trong tương tác và giao tiếp.

Giúp giảm stress và tăng cường sức khỏe tinh thần

Bánh xe cảm xúc có thể giúp giảm stress và tăng cường sức khỏe tinh thần. Khi sử dụng bánh xe cảm xúc, người dùng được khuyến khích chia sẻ và thể hiện cảm xúc của mình một cách chân thành và trung thực. Điều này giúp giảm sự căng thẳng và áp lực trong tâm trí, từ đó giúp giảm stress và cải thiện tâm trạng.

Ngoài ra, việc hiểu rõ hơn về các cảm xúc của mình cũng giúp người dùng có thể áp dụng các kỹ năng quản lý cảm xúc để giải quyết vấn đề và thích nghi với tình huống khó khăn, từ đó tăng cường sức khỏe tinh thần và cảm giác hạnh phúc.

Một số nghiên cứu cũng cho thấy rằng việc sử dụng bánh xe cảm xúc và các kỹ năng quản lý cảm xúc có thể giúp giảm căng thẳng, lo âu, giảm đau, cải thiện chất lượng giấc ngủ và hỗ trợ các vấn đề tâm lý khác.

Tóm lại, bánh xe cảm xúc có thể giúp giảm stress và tăng cường sức khỏe tinh thần bằng cách giúp người dùng thể hiện và quản lý cảm xúc của mình một cách chân thành và trung thực, cải thiện khả năng thích nghi với tình huống khó khăn và giúp giảm bớt căng thẳng và áp lực trong tâm trí.

Bánh xe cảm xúc mang lại nhiều lợi ích cho con người  

9. Giá trị thực tiễn 

Dựa trên những lợi ích, tác dụng mà bánh xe cảm xúc mang lại, con người đã hình thành nên những quy tắc vàng mang giá trị thực tiễn vô cùng quý báu. Cụ thể như sau: 

- Học cách cảm nhận cảm xúc của chính mình để điều chỉnh và kiểm soát hành vi tốt hơn, tích cực hơn. 

- Tìm được nguyên nhân khiến bạn không thể điều chỉnh được cảm xúc hoặc có những cảm xúc tiêu cực lấn át. 

- Hình thành nên tính tò mò và kiên nhẫn hơn với cảm xúc của chính mình. 

- Biết cách thể hiện cảm xúc thực của chính bản thân mình khi trò chuyện hoặc trao đổi thông tin với người khác. 

- Tôn trọng cảm xúc và thể hiện sự đồng điệu với mọi người. 

- Học cách chấp nhận nhiều loại cảm xúc khác nhau. 

- Thay đổi cảm xúc hiện tại bằng những cảm xúc khác. 

10. Tổng kết

Trên đây chúng tôi đã mang đến cho bạn tất tần tật nền tảng lý thuyết của bánh xe cảm xúc. Mong rằng những thông tin chúng tôi đã mang đến bạn những hữu ích. Chúc các bạn thành công!