Cổ đông chi phối là gì? Quyền lợi cổ đông chi phối trong công ty cổ phần

Trong cấu trúc công ty cổ phần, quyền lực và ảnh hưởng không chỉ đến từ danh vị mà còn đến từ tỷ lệ sở hữu cổ phần. Một nhóm cổ đông nhỏ có thể giữ vai trò quyết định nếu nắm trong tay lượng cổ phần chi phối. Vậy cổ đông chi phối là gì? Họ có những quyền lợi nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm cổ đông chi phối và những tác động thực tiễn trong doanh nghiệp.

Cổ đông chi phối là gì?

Cổ đông chi phối là cá nhân hoặc tổ chức sở hữu một tỷ lệ cổ phần đủ lớn trong công ty cổ phần, từ đó có khả năng tác động mạnh mẽ đến các quyết định quản trị, chiến lược, hoặc định hướng phát triển của công ty.

Cổ đông chi phối là gì?

Theo Khoản 36 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2020, cổ đông sở hữu trên 50% tổng số cổ phần có quyền biểu quyết được xem là cổ đông chi phối. Tuy nhiên, trên thực tế, một tỷ lệ nhỏ hơn (chẳng hạn từ 36% trở lên) cũng có thể mang tính chi phối nếu cổ đông đó có khả năng liên kết với các cổ đông khác.

Các loại hình cổ đông chi phối phổ biến

Cổ đông chi phối không chỉ đơn thuần là người nắm giữ số lượng lớn cổ phần. Họ có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, với những chiến lược và công cụ kiểm soát riêng biệt. Dưới đây là ba cách phổ biến mà cổ đông có thể thực hiện quyền chi phối trong doanh nghiệp:

Chi phối thông qua việc sở hữu cổ phần

Đây là hình thức chi phối trực tiếp và dễ nhận biết nhất. Như đã nhắc đến ở trên, khi một cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu từ 50% cổ phần có quyền biểu quyết trở lên, họ gần như có toàn quyền trong việc thông qua hoặc bác bỏ các quyết sách tại Đại hội đồng cổ đông. Thậm chí, với tỷ lệ sở hữu thấp hơn nhưng đủ để phủ quyết các quyết định quan trọng (từ 36% trở lên), cổ đông đó vẫn có thể giữ vai trò chi phối.

Chi phối thông qua quản trị công ty

Một số cổ đông không nhất thiết phải sở hữu cổ phần lớn, nhưng nhờ việc giữ các vị trí chủ chốt như Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, hoặc thành viên Ban điều hành, họ có thể chi phối quá trình ra quyết định trong nội bộ công ty. Điều này thường thấy ở các công ty gia đình hoặc các tập đoàn lớn nơi quyền quản trị và quyền sở hữu không hoàn toàn trùng khớp.

Chi phối thông qua thỏa thuận cổ đông

Ngoài quyền sở hữu và vị trí quản lý, các cổ đông cũng có thể ký kết thỏa thuận liên kết để cùng biểu quyết theo một định hướng chung. Đây là hình thức chi phối gián tiếp, dựa trên liên minh chiến lược giữa các cổ đông. Dù không nắm giữ tỷ lệ lớn, một nhóm cổ đông liên kết có thể tạo nên sức mạnh chi phối đáng kể.

Các loại hình cổ đông chi phối phổ biến

Quyền lợi của cổ đông chi phối trong công ty cổ phần

Quyền lợi của cổ đông chi phối trong công ty cổ phần được thể hiện qua các khía cạnh cụ thể như sau:

• Quyền biểu quyết trong các vấn đề trọng đại: Nhờ sở hữu tỷ lệ cổ phần vượt trội, cổ đông chi phối có tiếng nói quyết định tại Đại hội đồng cổ đông, ảnh hưởng đến các vấn đề như sửa đổi điều lệ, phát hành cổ phiếu mới, hoặc thực hiện các giao dịch mua bán tài sản quan trọng.

• Quyền định hình đội ngũ quản lý: Cổ đông chi phối có thẩm quyền đề cử, bầu chọn hoặc bãi miễn thành viên Hội đồng quản trị, qua đó tác động trực tiếp đến cơ cấu lãnh đạo và định hướng vận hành của doanh nghiệp.

• Quyền tham gia quyết định phân phối lợi nhuận: Họ có vai trò quan trọng trong việc xác định tỷ lệ cổ tức hàng năm cũng như phương thức phân bổ lợi nhuận, đảm bảo phù hợp với mục tiêu tài chính của công ty.

• Quyền phủ quyết các nghị quyết: Trong một số trường hợp, cổ đông chi phối có thể sử dụng quyền phủ quyết để ngăn chặn các quyết định không phù hợp với lợi ích hoặc tầm nhìn của mình.

• Quyền đề xuất chiến lược phát triển: Cổ đông chi phối được quyền đưa ra các ý tưởng và thông qua các kế hoạch dài hạn, giúp định hình tương lai phát triển bền vững của công ty.

Cách thực hiện quyền lợi của cổ đông chi phối

Để đảm bảo quyền lợi và phát huy vai trò trong công ty cổ phần, cổ đông chi phối cần thực hiện các hành động cụ thể theo đúng quy định pháp luật và điều lệ công ty. Không chỉ là người nắm giữ tỷ lệ cổ phần lớn, họ còn là người định hình hướng đi của doanh nghiệp thông qua các hoạt động sau:

• Chủ động tham dự Đại hội đồng cổ đông: Đây là cơ hội để cổ đông chi phối trực tiếp tham gia thảo luận và bỏ phiếu về các quyết định trọng yếu của doanh nghiệp, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến chiến lược dài hạn và cơ cấu tổ chức.

• Sử dụng quyền biểu quyết một cách chiến lược: Khi các vấn đề được đưa ra biểu quyết, cổ đông chi phối cần vận dụng lá phiếu của mình nhằm thúc đẩy các quyết sách có lợi cho sự phát triển chung, đồng thời bảo vệ lợi ích của mình trong doanh nghiệp.

• Đề xuất định hướng và kế hoạch phát triển: Với tầm ảnh hưởng của mình, cổ đông chi phối có thể chủ động đưa ra các kiến nghị liên quan đến chiến lược kinh doanh, kế hoạch đầu tư hoặc thay đổi cơ cấu tổ chức — những nội dung sẽ được xem xét và biểu quyết tại đại hội cổ đông.

• Tham gia giám sát bộ máy quản trị: Thông qua quyền đề cử, bổ nhiệm hoặc bãi nhiệm thành viên Hội đồng quản trị, cổ đông chi phối có thể kiểm soát chất lượng điều hành của công ty. Việc giám sát này giúp đảm bảo rằng doanh nghiệp luôn đi đúng hướng và tuân thủ chiến lược đã thống nhất.

Cổ đông chi phối cần thực hiện những hành động cụ thể để doanh nghiệp phát triển

Những vấn đề thực tiễn khi thực hiện quyền lợi của cổ đông chi phối

Mặc dù nắm giữ quyền lực lớn trong công ty cổ phần, cổ đông chi phối cũng thường đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình thực thi quyền lợi của mình. Cụ thể:

• Xung đột lợi ích với cổ đông thiểu số: Lợi ích của cổ đông chi phối đôi khi không đồng nhất với mong muốn của nhóm cổ đông còn lại, đặc biệt là cổ đông thiểu số. Điều này dễ dẫn đến tranh chấp trong các quyết định quản trị, phân phối lợi nhuận hoặc chiến lược phát triển. Luật Doanh nghiệp hiện hành yêu cầu cổ đông chi phối phải hành xử trung thực, công bằng và không lợi dụng vị trí để làm tổn hại quyền lợi hợp pháp của cổ đông khác.

• Trách nhiệm pháp lý cao: Với quyền lực lớn đi kèm là nghĩa vụ pháp lý tương xứng. Nếu các quyết định của cổ đông chi phối gây thiệt hại cho công ty hoặc cổ đông khác, họ có thể bị kiện và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật. Điều này đòi hỏi mọi hành động chi phối cần được cân nhắc kỹ lưỡng và tuân thủ pháp lý.

• Áp lực giám sát và điều hành: Cổ đông chi phối thường đóng vai trò giám sát hoạt động của Hội đồng quản trị và ban điều hành. Tuy nhiên, nếu thiếu hiểu biết chuyên môn hoặc thiếu kỹ năng quản trị, việc giám sát có thể trở nên hình thức hoặc gây cản trở quá trình vận hành của doanh nghiệp.

• Ảnh hưởng đến mối quan hệ nội bộ: Khi các quyết định thiếu minh bạch hoặc mang tính áp đặt, cổ đông chi phối có thể làm gia tăng căng thẳng trong nội bộ doanh nghiệp. Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến văn hóa tổ chức và niềm tin của cổ đông thiểu số. Do đó, cổ đông chi phối cần đặc biệt chú trọng đến sự minh bạch, đối thoại và hợp tác để duy trì môi trường quản trị ổn định, hài hòa.

Những lưu ý cần thiết cho cổ đông chi phối

Để thực hiện vai trò một cách hiệu quả và bền vững, cổ đông chi phối cần lưu ý các nguyên tắc sau:

• Hành động vì lợi ích chung: Mọi quyết định cần được cân nhắc dựa trên mục tiêu phát triển lâu dài và lợi ích tổng thể của doanh nghiệp, thay vì chỉ phục vụ lợi ích cá nhân hoặc nhóm nhỏ.

• Tôn trọng cổ đông thiểu số: Mặc dù có quyền lực lớn, cổ đông chi phối cần đảm bảo các quyền cơ bản của cổ đông thiểu số được tôn trọng, tránh tạo ra xung đột quyền lợi hoặc sự mất cân bằng trong cơ cấu công ty.

• Thực hiện trách nhiệm giám sát: Chủ động theo dõi, đánh giá và kiểm soát hoạt động của ban điều hành, Hội đồng quản trị để đảm bảo doanh nghiệp vận hành đúng chiến lược và minh bạch trong quản trị.

• Duy trì quan hệ tích cực với các cổ đông khác: Thiết lập kênh giao tiếp minh bạch, hợp tác và thiện chí với các cổ đông còn lại giúp giảm thiểu mâu thuẫn nội bộ và tạo sự đồng thuận trong các quyết sách quan trọng.

• Tuân thủ pháp luật và điều lệ công ty: Mọi hành động chi phối cần dựa trên nền tảng pháp lý vững chắc và tuân thủ các quy định trong điều lệ doanh nghiệp để tránh rủi ro pháp lý và giữ vững uy tín.

Kết luận

Hiểu rõ cổ đông chi phối là gì và cách họ tác động đến hoạt động doanh nghiệp giúp các bên liên quan – từ nhà đầu tư, quản lý đến cổ đông nhỏ – có cái nhìn toàn diện hơn về cơ cấu quyền lực trong công ty cổ phần. Cổ đông chi phối không chỉ nắm giữ quyền biểu quyết mà còn gánh vác trách nhiệm lớn trong việc định hình văn hóa, chiến lược và sự phát triển dài hạn của doanh nghiệp. Việc sử dụng quyền lực một cách minh bạch, hợp lý và cân bằng sẽ là chìa khóa để xây dựng một doanh nghiệp ổn định, bền vững và đáng tin cậy trên thị trường.